Gazy i substancje chemiczne powstające przy strzelaniu z broni palnej oraz ich wpływ na zdrowie

5. Rekomendacje praktyczne dla strzelców i instruktorów

5.1. Jak ocenić wentylację strzelnicy?

• Powietrze powinno wyczuwalnie płynąć od strzelca w kierunku tarczy.
• Nie powinno być zawirowań ani cofania powietrza.
• Temperatura i zapach spalin nie powinny rosnąć podczas strzelania.
• Strzelnica powinna podać użytkownikom dane ACH lub pomiary przepływu.

•  

5.2. Kiedy absolutnie należy używać maski?

• podczas strzelania w tunelach i wąskich osiach,
• przy dużej liczbie strzelców na osi,
• przy słabej wentylacji,
• podczas czyszczenia osi strzeleckich i stanowisk.

•  

5.3. Której amunicji unikać w pomieszczeniach?

• amunicji ołowiowej bez płaszcza (lead exposed base),
• amunicji z agresywnymi chemicznie spłonkami (przykładem może być amunicja Barnaul czy wojskowa amunicja 7,62x39)
• Zalecana: amunicja z pełnym płaszczem (FMJ) lub non-toxic (NT).
•  

5.4. Procedury higieniczne po strzelaniu

• Mycie rąk po każdej sesji - na naszych rękach będą osadzać się szkodliwe związki i metale ciężkie, bardzo ważne jest aby nie mieć kontaktu z jedzeniem ani piciem przed umyciem rąk, gdyż może to prowadzić do ciężkich zatruć. 
• Zmiana i pranie odzieży po intensywnym treningu - na naszych ubraniach również będą się osadzać wszystkie szkodliwe związki i metale ciężkie, można często zauważyć, że nasze ubrania "śmierdzą strzelnicą" to właśnie przez osiadające na nich substancje. 
• Czyszczenie broni w dobrze wentylowanym pomieszczeniu - czyszcząc broń mamy bezpośredni kontakt z wszystkim substancjami wypisanymi wyżej, do tego dochodzą jeszcze środki czystości, które również mogą posiadać toksyczne związki.
• Regularne badania krwi, a zwłaszcza poziomu ołowiu dla instruktorów i pracowników strzelnicy. 

•  

6. Podsumowanie

Strzelanie w pomieszczeniach zamkniętych generuje liczne zanieczyszczenia — metale ciężkie, cząstki stałe i gazy — które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Odpowiednia wentylacja, stosowanie masek ochronnych oraz właściwa higiena stanowią kluczowe elementy minimalizacji ryzyka.

Rekomendowane minimum wymian powietrza (ACH): 10–12 ACH,a dla obiektów intensywnych: 15–20 ACH.

Zastosowanie odpowiedniej ochrony dróg oddechowych, niezależnie czy jest to taktyczna maska SORT/TR2 czy budżetowa 3M, znacząco zmniejsza ekspozycję na aerozole powystrzałowe.

Najważniejsze jest świadome podejście do zagrożenia — bo choć ryzyko chemiczne nie jest widoczne gołym okiem, to jest realne, mierzalne i w pełni udokumentowane.

4. Ochrona dróg oddechowych – skuteczne środki ochrony

W przypadku braku pewności co do wentylacji lub pracy w warunkach intensywnego zadymienia konieczna jest ochrona dróg oddechowych.

Poniżej zestawienie trzech grup sprzętu.

4.1. Maski taktyczne klasy premium

SORT Respirator – Ops-Core (Gentex)

Maska zaprojektowana dla użytkowników wojskowych:

• filtracja klasy P100/HEPA,

• niski opór oddychania,

• kompatybilna z hełmami, ochroną słuchu i systemami komunikacji,

• łatwość oddychania przy dużym wysiłku (dynamiczne strzelania),

• dostępne wkłady filtrujące odpylające i chemiczne.

•  

Zalety:

• najwyższa skuteczność filtracji,

• stabilność podczas biegu i przy zmianach postaw,

• minimalne parowanie okularów.

•  

Wady:

• wysoka cena,

• dostępność ograniczona w Europie.

•  

VENTUS Respiratory TR2

Profesjonalny respirator taktyczny, często wybierany przez instruktorów i operatorów:

• filtracja klasy P100,

• modułowy system filtrów,

• bardzo niski opór oddychania dzięki aktywnej konstrukcji dopływu powietrza,

• świetna kompatybilność z płytami balistycznymi i hełmami,

• stabilny w dynamicznych konfiguracjach strzeleckich.

•  

Zalety:

• jeden z najlepszych stosunek oddychalność/skuteczność na rynku,

• doskonały do długich sesji w halach,

• w pełni taktyczny charakter.

•  

Wady:

• także wyższa cena niż systemy cywilne,

• wymaga okresowej konserwacji.

•  

4.2. Rozwiązania budżetowe – 3M i podobne

Dla strzelców cywilnych i hobbystycznych doskonałym rozwiązaniem są:

Maski półfiltrujące i półmaski z filtrami 3M:

• 3M 7502 / 6200 + filtry P3 / P100,

• 3M seria 6000,

• 3M Aura FFP3 (użycie jednorazowe).

Zalety:

• bardzo niska cena,

• wysoka skuteczność filtracji cząstek stałych,

• prosta obsługa i szeroka dostępność.

Wady:

• brak kompatybilności z hełmami i niektórymi ochronnikami słuchu,

• większe parowanie okularów,

• mniejsza stabilność przy dynamicznym ruchu.

3. Znaczenie wentylacji – kluczowy element bezpieczeństwa

Wentylacja jest najważniejszym czynnikiem ograniczającym ekspozycję.Niewłaściwa wentylacja potrafi zwiększyć poziom zanieczyszczeń nawet 20-krotnie.

Normy określające wydajność systemów wentylacji w strzelnicach:

OSHA/NIOSH

• Minimalna prędkość przepływu powietrza w kierunku tarcz: 0,3 m/s – 0,4 m/s.

• Strumień powietrza powinien iść od stanowiska strzelca w stronę tarczy, bez zawirowań.

• Filtracja powinna obejmować HEPA klasy H13 lub wyższej.

•  

Normy europejskie

W UE nie ma jednego spójnego dokumentu, ale większość krajów przyjmuje wartości podobne do NIOSH. Zalecane:

• ciągły przepływ powietrza w osi strzeleckiej,

• system wyciągowy przy tarczy,

• system nawiewowy za plecami strzelca.

•  

3.1. Wymiany powietrza (ACH – Air Changes per Hour)

ACH określa, ile razy powietrze w pomieszczeniu jest wymieniane w ciągu godziny.

Według przeglądu norm OSHA/NIOSH i praktyki komercyjnych strzelnic:

Strzelanie w pomieszczeniach zamkniętych — zarówno na strzelnicach komercyjnych, jak i w obiektach wojskowych czy policyjnych — generuje szereg zanieczyszczeń powietrza, które stanowią realne, udokumentowane zagrożenie zdrowotne. Choć większość użytkowników strzelnic jest świadoma hałasu i konieczności ochrony słuchu, to zagrożenia chemiczne oraz aerozole powystrzałowe (GSR — gunshot residue) wciąż są często niedoceniane lub wręcz ignorowane.

Najważniejsze zanieczyszczenia powietrza powstające podczas strzału to:

• metale ciężkie (głównie ołów, antymon, miedź, cynk),

• cząstki PM10/PM2.5 i ultradrobne (UFP),

• tlenek węgla (CO) i tlenki azotu (NOx),

• lotne związki organiczne (VOCs),

• gazy i cząstki pochodzące ze spłonek i prochu bezdymnego.

•  

Ich stężenie w powietrzu zależy od intensywności strzelania, konstrukcji broni, rodzaju amunicji, a przede wszystkim — od wydajności systemów wentylacji i przestrzegania procedur higienicznych.

1. Co powstaje w momencie strzału? – Charakterystyka zanieczyszczeń

1.1. Metale ciężkie

Najbardziej udokumentowanym ryzykiem jest ekspozycja na ołów (Pb), który wciąż występuje w spłonkach, części pocisków i w mikropyłach generowanych przez tarcie pocisku o przewód lufy.Wraz z ołowiem w aerozolach pojawiają się:

• antymon (Sb) – składnik spłonek,

• miedź (Cu) – płaszcz pocisku,

• cynk (Zn) – składnik niektórych stopów,

• bar (Ba) – w GSR w przypadku niektórych typów amunicji.

Metale te występują w frakcjach PM10, PM2.5 oraz frakcji ultradrobnej (<100 nm), która jest szczególnie niebezpieczna, gdyż potrafi przenikać przez barierę pęcherzykowo-naczyniową.

1.2. Związki gazowe

Podczas wystrzału powstają:

• tlenek węgla (CO) – efekt niepełnego spalania prochu,

• tlenki azotu (NO, NO₂) – drażnią błony śluzowe i mogą powodować obrzęk płuc,

• dwutlenek siarki (SO₂) – w niewielkich ilościach zależnie od prochu,

• VOCs — lotne węglowodory aromatyczne i nitrozwiązki.

Przy intensywnym strzelaniu CO może osiągać poziomy przekraczające normy BHP.

1.3. Cząstki stałe i ultradrobne

Każdy strzał generuje chmurę pyłu zawierającą:

• sadze,

• niespalony proch,

• mikrofragmenty płaszcza pocisku,

• pozostałości spłonki.

•  

Największe ryzyko stanowią cząstki UFP (ang. ultrafine particles), o średnicy poniżej 0,1 mikrometra:

• przenikają głęboko do płuc,

• mogą przechodzić do krwiobiegu,

• wiążą metale ciężkie, transportując je do tkanek.

2. Skutki zdrowotne narażenia

2.1. Ekspozycja na ołów

Ołów kumuluje się w tkankach, a jego skutki są szczególnie groźne dla układu nerwowego.

Udokumentowane efekty:

• zaburzenia neurologiczne i poznawcze,

• nadciśnienie i zwiększone ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych,

• zaburzenia hormonalne,

• spadek funkcji nerek.

•  

W wielu raportach stwierdzono podwyższony poziom ołowiu we krwi (BLL) u:

• instruktorów prowadzących zajęcia codziennie,

• pracowników strzelnic,

• funkcjonariuszy służb mundurowych,

• strzelców sportowych korzystających z obiektów zamkniętych.

•  

2.2. Choroby układu oddechowego

Ekspozycja na pyły i NOx powoduje:

• przewlekłe zapalenia dróg oddechowych,

• astmę zawodową (udokumentowane przypadki),

• większe ryzyko infekcji,

• obniżenie pojemności płuc.

•  

2.3. Krótkoterminowe objawy po sesji strzeleckiej

Nawet jednorazowa intensywna sesja może wywołać:

• bóle głowy,

• podrażnienie spojówek,

• metaliczny posmak w ustach,

• kaszel i duszność,

• zmęczenie i zaburzenia koncentracji.

2024-2025 Perun Tac. Wszyskie prawa zastrzeżone. Polityka Prywatności.    

Sprawdź

Znajdź nas na social mediach

+48 453 300 536

info@peruntac.pl

Kontakt